Nepokretna kulturna dobra na tlu Ivanjice

Na teritoriji opštine Ivanjica danas ima jedanaest nepokretnih kulturnih dobara, registrovanih u Zavodu za zaštitu spomenika kulture u Kraljevu. Varošica i njena okolina toliko su bogati prošlošću da predstavljaju muzej pod vedrim nebom. Strogi centar grada je jedno od dobara kao prostorna kulturno-istorijska celina, planina Javor ima status znamenitog mesta, dok su devet objekata spomenici kulture. U okviru njih, sedam lokaliteta su kulturna dobra po sebi, a četiri imaju status kulturnog dobra od velikog značaja.

Nepokretna kulturna dobra su zaštićena od strane države, ali obavezu da ih čuvamo, kao ostavštinu za budućnost, imamo pre svega mi koji ovde živimo.

Zapitajmo se koliko Ivanjičana zna da nabroji sva kulturna dobra. Koliko nas je otišlo da ih obiđe, koliko nas je duhovno radoznalo da sazna nešto o ovom blagu kulture i civilizacije?

Šira prostorno ambijentalna celina koncentrisana oko centra grada, a poznata kao „Stara čaršija“, za nepokretno kulturno dobro od velikog značaja, proglašena je 1987. godine od strane Vlade SR Srbije.

Crkva „Svetih cara Konstantina i carice Jelene“ Ivanjica

Tehnička škola Ivanjica

Strogi centar grada, odnosno njegova glavna ulica, zadržao je autentičan izgled polovine XIX veka. Većina objekata u njoj izgrađena je posle 1846. godine, nakon velikog požara koji je zahvatio varošicu na granici obrenovićevske Srbije i Turske i spalio je gotovo do temelja.

Kušića han

Hidrocentrala „Moravica“.

U okviru ove šire ambijentalne celine, pod zaštitom su: zgrada bivšeg „hotela Spasović“ (hotel „City“), gvožđarska radnja Radojice Jeremića („Šah klub“), gostionica „Kod ruskog cara“ (kafana „Dubrava“), „Jeremića kuća“ (caffe De Gaulle“), „Kušića han“, crkva „Svetih cara Konstantina i carice Jelene“, zgrada Tehničke škole, Kameni most i stara hidrocentrala „Moravica“.

Zgrada bivšeg „hotela Spasović“ (hotel „City“)

Gvožđarska radnja Radojice Jeremića (bivši „Šah klub“)

Jeremića kuća (Caffe ”De Gaulle”)

Gostionica „Kod ruskog cara“ (kafana „Dubrava“)

Odluka o utvrđivanju spomen groblja sa spomenikom majoru Iliću na planini Javor, za nepokretno kulturno dobro (NKD), doneta je 18. juna 1997. godine od strane Vlade Republike Srbije.

Okolina Ivanjice prepoznatljiva je i po brojnim crkvama, koje same po sebi obogaćuju, oplemenjuju i obožuju.

Manastir Pridvorica, odnosno crkva „Svetog Preobraženja“, za NKD proglašena je 10. jula 1954. godine od strane Zavoda za zaštitu i naučno proučavanje spomenika kulture Narodne Republike Srbije, dok je za NKD od izuzetnog i velikog značaja proglašena 1983. godine.

Manastir Kovilje, odnosno manastir „Svetih arhangela Gavrila i Mihaila, za NKD proglašen je 11. februara 1964. godine od strane Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture, dok je za NKD od izuzetnog i velikog značaja proglašen 1987.

Crkva „Svetog Nikole“ u Brezovi, za NKD, od strane Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture proglašena je 17. marta 1967. godine, a za NKD od izuzetnog i velikog značaja 1983.

Crkva „Svetog Preobraženja“ u Dajićima, za NKD proglašena je 17. oktobra 1997. godine od strane Vlade Republike Srbije.

Crkva „Svetog Nikole“ u Kosovici, za NKD proglašena je rešenjem Zavoda za zaštitu spomenika kulture u Kraljevu, od 11. februara 1974. godine.

„Grački krst“ u mestu Gradac na Goliji, za NKD proglašen je 22. maja 2001. godine, od strane Vlade Republike Srbije.

Crkva „Svetih Kuzmana i Damjana“ u Ostatiji, za NKD je proglašena 27. novembra 1992. godine od strane Skupštine opštine Ivanjica.

Kuća Dragomira Popovića u Sveštici, u kojoj se rodio narodni heroj Milinko Kušić 1912., za NKD proglašena je 8. aprila 1950. godine od strane Zavoda za zaštitu i naučno proučavanje spomenika kulture NRS.

Kuća u Vionici, u kojoj se rodio, živeo i radio narodni heroj Venijamin Marinković, jedan od vođa narodno-oslobodilačkog ustanka tokom Drugog svetskog rata, za NKD proglašena je 7. maja 1985. godine od strane Skupštine opštine Ivanjica.

• Vuk Stefanović Karadžić je znao da je „jezik hranitelj naroda“. Nije to samo jezik, to je kultura kao takva, kulturno-istorijski spomenici. I samo „dok oni žive, dokle ih ljubimo i poštujemo… umnožavamo i ukrašavamo, dotle živi i narod: može se među sobom razumjevati u umno sjedinjavati; ne preliva se u drugi, ne propada“.

Ako se potrudimo, neće propasti ni nepokretna kulturna dobra na teritoriji naše opštine. A i kako bi, kada se nalaze u okruženju najoduhovljenijeg stvaralaštva koje obavezuje: Studenica, Sv. Ahilije, Klisura, Žiča, Gradac, Stara i Nova Pavlica, Petrova crkva, Đurđevi stupovi, Sopoćani, Mileševa…

Izvor publikacija ” Nepokretna kulturna dobra na tlu Ivanjice“ (tekst Ilinka Ocokoljic)