Košaninova jezera na Goliji – prirodni fenomen

Košaninova jezera na Goliji, u blizini manastira Pridvorica i Studenica, u ataru opštine Ivanjica, redak su prirodni fenomen za koji znaju tek pojedini zaljubljenici u prirodu. Osim avanturista, planinara i retkih biciklista, ova jezera gotovo niko više ne posećuje niti obilazi. A poznata su po dve prirodne retkosti. Jedna je da gotovo presušuju u kišnim danima, a pune se po sunčanom vremenu, a druga da je u nižem delu manjeg jezera voda slana.

Dva prirodna Košaninova jezera, veliko i malo, nalaze se na Jelaku u uvali na severnoj strani Crepuljnika na oko 900 metara nadmorske visine i deo su Parka prirode „Golija“. Ime su dobila po znamenitom srpskom botaničaru Nedeljku Košaninu, rođenom u ovom kraju, a pripadaju slivu Studenice.

Do jezera se iz Ivanjice stiže asfaltnim putem do Pridvorice, gde se skreće na istok i nastavlja šumskim putem dugim 6 kilometara, koji nije pogodan za prevoz putničkim kolima. U neposrednoj blizini ovih jezera nalazi se manastir Pridvorica.

Veliko jezero je obraslo vegetacijom i samo se manji njegovi delovi nalaze pod vodom, dok su obodni delovi obrasli šumom. Pruža se u pravcu istok – zapad, dugačko je oko 180, a široko skoro 100 metara. Prema zapadu blago pada, pa se stvara utisak da je sastavljeno od dva dela. Oko jezera su uglavnom šume bukve, jele i smrče, do je južna strana obrasla borovinom.

Veliko jezero u suštini predstavlja jednu specifičnu biljnu formaciju, jer se u ovoj tresavi uveliko naselila metlasta oštrica – Carex paniculata. Ova biljka je formirala velike i visoke busene. U rano proleće svi ti buseni izgledaju kao besprekorna sedišta, jer su prošlogodišnji listovi osušeni i polegli. U vreme kada tresava ozeleni buseni se međusobno dodiruju i na pojedinim mestima jezero izgleda kao livada. U stvaranju tresave učestvuju i mahovine. Na velikom broju busena javljaju se breza ili smrča, koje se ovde ponašaju kao poluparaziti.

Posebno zanimljiv fenomen vezan za ovo jezero je da tokom kišnih dana nivo vode u njemu opada, a kada je vreme sunčano – jezero nadolazi. Razlozi ovakve pojave nisu poznati, ali bi svakako trebalo angažovati stručnjake koji bi objasnili ovakvo ponašanje vode u jezeru u različitim klimatskim uslovima.

Zapadno od velikog jezera, iza jednog malog prevoja, nalazi se manje jezero. Malo Košaninovo jezero je vodena površina koja se relativno brzo prazni. S obzirom da je nekoliko metara više od velikog jezera, voda povremeno otiče bočnim kanalom dužine tridesetak metara u veliko jezero.

Malo jezero je dugačko 90 metara sa ukupnom površinom od 29 ari. Izduženog je oblika sa dubinom od oko 7 metara. Na osnovu činjenice da se žabe nalaze samo u gornjem delu ovog jezera, istraživači (B. Matijević i M. Gajić) su utvrdili da je voda u donjoj tresavi malog Košaninovog jezera slana.

Izvor: „Golijska jezera – dar prirode na krovu zapadne Srbije“ – izdanje TO Ivanjica