Obnovimo Pridvoricu – biser srednjovekovne Srbije

Manastir Svetog Preobraženja Gospodnjeg u Pridvorici još u XII veku podiže bliski saradnik velikog župana Stefana Nemanje – u vreme gradnje Bogorodice studeničke.

Ova crkva je prototip crkve svetih apostola u Pećkoj patrijaršiji, što govori da je starija i od Žiče i od Pećke patrijaršije. U nedoumici kako će zidati patrijaršiju, Sveti Arsenije Sremac, naslednik Svetog Save, reče: „Zidaćemo kao u Pridvorici”.

Došlo je vreme da se ova srednjovekovna svetinja i najstariji objekat u moravičkom kraju obnovi. Krovna konstrukcija je na izdisaju.

• Kroz istoriju rušena i popravljana, nadziđivana kako je kad trebalo i kako se kad moglo. U ovom vremenu mi nismo u mogućnosti da crkvu prepokrijemo, a kiša lije niz zidove i uliva se u unutrašnjost već pozelenelih zidova hrama. Uvidom Komisije Zavoda za zaštitu spomenika kulture iz Kraljeva, imperativno se nalaže kompletna zamena krovne konstrukcije i pokrivača kako bi se sačuvao ovaj biser srednjovekovne Srbije”, kaže za Info LIGU starešina protojerej stavrofor manastira Pridvorica Miroljub Marinković.

Marinković najponiznije moli za pomoć budeći ljubav svih da se odobrovolje na ovo plemenito delo.

• U znak zahvalnosti molićemo se Bogu za zdravlje porodica donatora i za pokoj duša njihovih preminulih srodnika”, kaže protojerej stavrofor Marinković.

Za svrhu obnove krova manastira Pridvorica, otvoren je žiro-račun kod Vojvođanske banke. Broj je: 355-1110008-17, filijala Ivanjica.

Istorijat manastira

Uz jedan od obronaka planine Golije, u srcu Srbije, na zaravni iznad leve obale reke Studenice, blizu sela Pridvorica, stoji manastir Pridvorica posvećen Hristovom Preobraženju. Manastir se nalazi na nešto manje od trideset kilometara jugoistočno od Ivanjice, na putu prema manastiru Studenica, od koga je udaljen oko dvadeset kilometara. Pridvorica je podignuta uz važan srednjevekovni put koji je spajao ibarsku s moravičkom kotlinom, odnosno dve srednjevekovne župe nazvane po rečnim slivovima Ibra i Morave.

Uprkos uništavanjima, njegove arhitektonske odlike svrstavaju ga u najlepše primerke srpske srednjevekovne arhitekture, a do danas neotkrivena istorija o njegovom ktitoru dodaje mu dozu tajanstvenosti, dovoljnu da zainteresuje svakog. Iako je bez natpisa, fresaka, zapisa i drugih pozdanih arheoloških podataka, nije ostala izvan tokova ozbiljnog istraživanja srpske srednjevekovne umetnosti, tako da je Pridvorica, dobila određeno mesto u modernim istoriografijama o starom srpskom graditeljstvu. Samo po zamisli prostora i oblicima uvršćuje se u rašku graditeljsku školu.

Poreklo

Vreme građenja manastira nigde nije zabeleženo u istorijskim izvorima. Do skoro se verovalo da se podatak iz Studeničke povelje, gde se pominje „Pridvorica i kaluđerice u njoj“, može uzeti kao početak osnivanja ovog manastira. Zato se i verovalo da je Pridvorica sagrađena kad i studenička Bogorodičina crkva, krajem dvanaestog veka. To se slagalo sa predanjem da ju je podigao dvoranin Stefana Nemanje. Međutim, dokazano je da postojeća Studenička povelja nije autentična, već da potiče iz sedamnaestog ili osamnaestog veka. O istoriji Pridvorice u srednjem veku nema pisanih podataka, iako se ona nalazila ne samo na značajnom strategijskom položaju, u središtu srednjevekovne srpske države, već i na važnom području za tadašnje rudarstvo. Pre nego što je preduzeta prva obnova crkve u šesnaestom veku ona je već bila u ruševinama. Tako velika razaranja mogla su nastati u vreme prvih naleta Turaka u petnaestom veku. Drugu obnovu manastira počeo je tadašnji starešina crkve, prota Mihailo Popović, 1850. godine. Do te obnove crkva je veoma stradala. Radovima koji su preduzeti sredinom devetnaestog veka crkvi je dat oblik koji je imala donedavno. U toku same obnove, crkva je izgubila i ono malo živopisa što se do tada u njoj sačuvao.

O nazivu Pridvorica

Naziv manastira Pridvorica navodi na misao da je u njenoj blizini bilo sedište, dvor nekog vlastelina. Dvor se mogao nalaziti na jednom od dva lokaliteta, na „Ćelijama“ ili Jerininom gradu. Predanje kaže da je manastir nazvan po nekom velikodostojniku Stefana Nemanje, uglednoj ličnosti sa dvora srpskog velikog župana. Polazeći od tog predanja pomišlja se i na mogućnost da je reč o dvorjaninu koji je na neki način učestvovao u gradnji Studenice, čije je podizanje Nemanja okončao 1186. godine. Jedno predanje o nastanku Pridvorice kaže da je Nemanjin verni vazal odnosno sluga, toliko bio zaslužan za gradnju manastira Studenica, neizmerno se trudeći oko građevine, pa je vladar odlučio da ga nagradi tako što će mu odobriti da izgradi sopstvenu zadužbinu. Nemanja je slugi rekao da od manastira Studenice krene uz reku i gde nađe zgodno mesto sazida crkvu. Sluga je, kaže predanje, sazidao crkvu za dve stope veću od Studenice, pa su se oko toga zavadili. Posle dužeg vremena odlučili su da se pomire, Nemanja i njegov sluga su zajednički izgradili crkvu posvećenu Svetom Aleksiju Čoveku Božijem u selu Milići, koje je, kažu, po tome i dobilo naziv, po njihovom pomirenju. U crkvi se i danas mogu videti ostaci fresaka za koje se misli da su prvobitne.

Manastir Pridvorica danas

Proglašenjem regiona planine Golije Parkom prirode, manastir Pridvorica i njegova okolina su ušli u sastav Rezervata biosfere, koji tako dobija na značaju na više načina, pa i za razvoj turizma. Ova činjenica daje manastiru šansu za potpuno novi život, a to se može videti prema sve većem broju ljudi koji posećuju ovaj manastir, a stanovnici okoline okupljaju se prilikom značajnijih crkvenih praznika. Najviše ih je za manastirsku slavu Sveto Preobraženje Gospodnje u avgustu.

Manastir Pridvorica je 2000. godine dobio nov ikonostas, čiji je ktitor privatni stolar Đorđe Antonijević, 2001. godine dobija novi zvonik čiji su ktitori opština Ivanjica i preduzeća iz tog grada. Godine 2004. uvedena je električna struja u crkvu i olakšan život sveštenika i vernika. Crkvena imovina vraćena je Pridvorici 2005. i 2006. godine, čime je znatno ojačan položaj crkve i obezbeđen njen opstanak. Milun Ivanović bio je i poslednji paroh pridvorički, jer je crkvena opština pridvorička 2007. godine, odlukom Episkopa žičkog G. Hristozoma, preimenovana u manastir Pridvorica.

Unutrašnjnost manastira je ispunjena brojnim ikonama svetaca. Zajedno sa manastirima i crkvama, one ujedno predstavljaju najveće srpsko blago. Pridvorica se izdvaja od ostalih srpskih svetinja, po tome što se u njoj nalazi veliki beli ikonostas, koji uvek zadivi posetioce ovog manastira. Takođe, jedan je od retkih manastira koji ima svoj grb, a on se nalazi na gornjoj strani u samom manastiru.

Crkva je za nepokretno kulturno dobro od strane Zavoda za zaštitu i naučno proučavanje spomenika kulture Srbije, proglašena 10. jula 1954. godine, a za spomenik kulture od velikog značaja, 1983.