Dragulj prirode decenijama čeka posetioce
Hadži – Prodanova pećina kod Ivanjice, veoma važan turističko-speleološko-arheološki lokalitet, decenijama unazad zatvorena čeka prve posetioce. Iako je pod zaštitom kao spomenik prirode II kategorije, država ali i lokalna samouprava nemaju novca da pećinu urede i otvore je za turiste.
Zatvorena i bez osvetljenog ulaza, u nekoliko navrata bila je meta lopova, koji su po svemu sudeći iz nje obijali i odnosili pećinske ukrase, koji se inače stvaraju vekovima pa i hiljadama godina. Zbog neposredne blizine kamenoloma, pećina je ugrožena i čestim miniranjem.
Turistička organizacija opštine Ivanjica kojoj je pećina poverena na upravljanje, malo šta sama može da uradi kako bi je uvrstila u zvaničnu ponudu kao turistički resurs od izuzetne važnosti, ne samo za ovaj kraj.
Godinama unazad pokušavamo da obezbedimo sredstva za uredjenje Hadži – Prodanove pećine. Arhitektonski projekat za postavljanje staza i zaštitnih ograda duž ispitanog dela, i postavljanja hladne rasvete su odavno spremni i čekaju ulaganja. Da bi se sve to uradilo, potrebno je nešto više od 10 miliona dinara – kaže za portal InfoLIGA Radomir Lišanin, direktor Turističke organizacije.
I dok se čeka uredjenje unutrašnjosti pećine, prethodnih godina je izgradjen stepenišni prilaz i potporni zid, i rekonstruisana “Adžijina” crkva na samom ulazu, koja je prvobitno tu sagradjena daleke 1909. godine i posvećena Arhangelu Mihailu. Na okomitoj steni pored ulaza i danas stoji okačeno crkveno zvono, poklon kralja Aleksandra.
Odlukom o zaštićenom prostoru koji obuhvata nešto više od 7 hektara, strogo je zabranjena bilo kakva izgradnja, skrnavljenje, eksploatacija mineralnih sirovina, preoravanje prirodnih livada, krčenje vegetacije, i sve aktivnosti u samoj pećini koje mogu ugroziti njenu faunu i floru i oštetiti njene temeljne i sve druge vrednosti.
Spomenik prirode Hadži – Prodanova pećina, nalazi se na 7 kilometara od Ivanjice, u selu Raščići, na putu prema Guči i Čačku, na nadmorskoj visini od oko 600 metara. Ime je dobila po Karadjordjevom vojvodi Hadži Prodanu Gligorijeviću, koji je u pećinu sklanjao zbegove za vreme Prvog srpskog ustanka. Raniji nazivi su Rašćanska pećina i Šljepaja.
Ispitana dužina pećine je oko 400 metara i sastoji se od dva sprata. Prema nepotvrdjenoj legendi izlaz iz nje nalazi se u dragačevskom selu Kotraža. Donji sprat pećine pored glavnog ima i dva sporedna kanala. Ulazni deo je širok i visok oko 3 metra i završava se suženjem iza koga se nalaze prostrane dvorane koje su dugačke oko 50 i široke 15 metara. Desna strana ove dvorane pokrivena je bigrenim salivom i serijom plitkih bazenčića. U centralnom delu dvorane nalaze se debeli stalaktiti i stalagniti, a na stranama moćni salivi kao okamenjeni vodopadi. Dvorana se završava sa dva manja prodora-procepa. Gornji sprat počinje iz dvorane glavnog kanala i ispunjen je raznobojnim i raznovrsnim nakitom.
U Hadži-Prodanovoj pećini su vršena i arheološka istraživanja. Tom prilikom je na vrlo malom prostoru pronadjeno 25 novih vrsta pećinskih životinja (insekata), koje u svetu, ili nisu poznate ili su retke. Na samom ulazu pronadjeni su fragmenti keramike iz starijeg gvozdenog doba, velika količina kostiju pleistocenskih životinja i šezdesetak predmeta starih oko 40 hiljada godina. U pitanju su ostaci materijalne kulture neandertalaca, a većina pronađenih alatki je napravljena od kvarca, što je izuzetna retkost u Evropi. Hadži Prodanova pećina je bila i privremeno stanište lovaca-neandertalaca i pećinskog medveda, čija su lobanja, brojne kosti i zubi pronađeni na samom ulazu.
Pećina se svrstava u malobrojna višeslojna paleolitska nalazišta na centralnom Balkanu i pruža veliki potencijal za buduća istraživanja.
I dok ovaj prirodni dragulj čeka uredjenje, osvetljenje i otvaranje, njeni jedini posetioci i stanari su kolonije slepih miševa.
